Kỹ thuật phòng chống rệp sáp bột hồng hại cây sắn

Mục đích của chúng ta ở đây là cung cấp một số biện pháp kỹ thuật tạm thời để phòng trừ bọ phấn trắng và giảm thiểu thiệt hại cho cây sắn. Điều này giúp bảo vệ và phát triển sản xuất sắn một cách an toàn và bền vững.

Quy trình kỹ thuật tạm thời để phòng trừ bọ phấn trắng đã được sử dụng rộng rãi trong ngành bảo vệ và kiểm dịch thực vật cũng như trong các tổ chức và cá nhân trồng sắn tại Việt Nam.

1. Đặc điểm ngoại hình

Rệp sáp bột hồng, còn được gọi là Phenacoccus manihoti Matile-Ferrero (Pseudococcidiae: Hemiptera), đã gây thiệt hại nghiêm trọng cho nhiều vùng trồng sắn trên toàn cầu. Ở Việt Nam, bọ phấn trắng đã xâm nhập và gây hại cho sắn ở một số tỉnh Đông Nam Bộ trong những năm gần đây. Hiện nay, chúng cũng đã xuất hiện ở một số tỉnh miền Trung và miền Bắc thông qua phương tiện vận chuyển.

Trứng của ruồi trắng có hình dạng bầu dục, ban đầu màu vàng sau đó chuyển sang màu vàng nhạt. Kích thước của trứng là từ 0,3-0,75 mm chiều dài và từ 0,15-0,3 mm chiều rộng. Những quả trứng đơn lẻ được đặt trong nang trứng ở phần cuối của con cái trưởng thành và được bao phủ bằng những sợi lông mịn.

Rệp non có hình dạng bầu dục, sau giai đoạn 3, có màu vàng nhạt, có 6 râu, di chuyển nhanh. Vài năm sau đó, kích thước cơ thể của rệp tăng dần và khả năng di chuyển của chúng giảm. Kích thước của rệp non là từ 1,1-2,6 mm chiều dài và từ 0,5-1,4 mm chiều rộng, có 9 đoạn râu trên đầu.

Rệp trưởng thành cũng có hình dạng bầu dục và màu hồng, được bao phủ bởi lớp sáp phấn trắng. Chúng có mắt kép và chân phát triển tốt. Kích thước của rệp trưởng thành là từ 1,1-2,6 mm chiều dài và từ 0,5-1,4 mm chiều rộng. Ruồi trắng có cơ thể có các đoạn nổi bật với các viền sáp trắng ngắn ở các cạnh và cuối bụng. Râu đầu của nó thường có 9 đoạn.

3. Sự phát triển và nguy cơ

Khi nhiệt độ môi trường khoảng 28°C, thời gian phát triển từ trứng đến trưởng thành và đẻ trứng là khoảng 33 ngày (chu kỳ sinh trưởng). Mỗi con cái trưởng thành có thể đẻ từ 300-500 trứng.

Bọ phấn trắng hại cây sắn phát triển mạnh vào các tháng mùa khô và các tháng có lượng mưa thấp (<30 mm).

Ruồi trắng sống cộng sinh với một số loại kiến và có thể lây truyền bệnh qua kiến. Tương tự như một số loại ruồi trắng khác, bọ phấn trắng có khả năng sinh sản đơn tính, trong đó các con cái trưởng thành có thể đẻ trứng mà không cần giao phối. Trứng vẫn nở thành con với điều này.

Ruồi phấn trắng tấn công ngọn cây sắn, chích hút nhựa cây làm cho ngọn cây rụng. Bệnh hại chủ yếu ở phần ngọn dẫn đến cây trở nên lùn. Trên lá, rệp bám vào mặt sau làm cây sắn xoắn lại và chuyển sang màu vàng. Khi mật độ sâu phá hại cao, lá cây sắn trở nên giòn và có thể rụng hết, làm giảm năng suất củ sắn xuống đến 80%.

4. Cây chủ

Ngoài cây sắn, rệp sáp cũng đã được phát hiện gây hại cho các loại cây trồng khác như cao su, trạng nguyên, sâm nam, cói và chổi rồng.

5. Phương pháp lây truyền

Bọ phấn trắng có thể sống trên tất cả các bộ phận của cây sắn như rễ, thân, lá và ngọn cây. Rệp mới nở dễ dàng bị gió cuốn đi.

Ruồi phấn trắng lây lan qua hom, lây lan nhờ gió và kiến. Chúng có thể trôi theo nguồn nước và bám vào gia súc, người, công cụ lao động và phương tiện giao thông.

Bọ phấn trắng đã xuất hiện ở Việt Nam trong hai năm trở lại đây, nên nghiên cứu về chúng vẫn chưa đầy đủ. Tuy nhiên, để hạn chế tác động của chúng, Cục Bảo vệ thực vật yêu cầu Chi cục Bảo vệ thực vật của các tỉnh, thành phố có trồng sắn triển khai và hướng dẫn nông dân thực hiện các biện pháp phòng trừ dưới góc độ quản lý như được mô tả dưới đây:

• Thường xuyên kiểm tra diện tích trồng sắn, phát hiện và theo dõi sự phát triển của bọ phấn trắng trên ruộng sắn. Đánh dấu khu vực sắn bị nhiễm bệnh và hướng dẫn thực hiện các biện pháp phòng trừ phù hợp.

• Đối với diện tích mới bị bọ phấn trắng xâm nhập (tiềm năng dịch bệnh ban đầu), áp dụng biện pháp tiêu diệt và thực hiện tiêu diệt theo hướng dẫn số 1235/BVTV-QLSVGHR ngày 13/7/2012 của Bộ Bảo vệ Thực vật.

• Đối với các khu vực mà bọ phấn trắng phát triển mạnh, cần thực hiện các biện pháp phòng trừ sau đây:

  a) Phương pháp canh tác:

  • Diệt trừ tàn dư sắn và ký chủ phụ của ruồi trắng trước khi trồng sắn.

  • Lựa chọn hom không bị nhiễm bệnh phấn trắng để trồng và xử lý hom trước khi trồng (xem cách xử lý hom ở phần c ở trang sau).

  • Chăm sóc cây sắn tốt để cây phát triển mạnh mẽ và tăng khả năng chống lại rệp. Đặt mật độ trồng sắn hợp lý: đất tốt hàng cách hàng 1,0m; cây cách cây 0,8m (10.000 hom/ha); khoảng cách trồng trung bình 1,1m x 0,8m (11.000 hom/ha); đất nghèo dinh dưỡng trồng 1m x khoảng cách 0,7m (14.000 hom/ha).

  • Bón phân đạm phù hợp để cây sắn phát triển khỏe mạnh và có khả năng chống lại rệp. Bón lót 5-7 tấn phân chuồng hoai mục hoặc 1,0-1,5 tấn phân hữu cơ vi sinh + 240 kg supe lân + 500-1.000 kg vôi bột/ha để tăng năng suất và duy trì độ phì nhiêu của đất. Đối với bón thúc, sử dụng lượng phân vô cơ phù hợp cho đất sắn: 40N+80K2O (tương đương 90kg urê+130kg kali clorua) cho 1 ha đất tốt, đất trung bình: 60N+80-100K2O/ha (tương đương 135kg-170kg kali clorua); đất nghèo dinh dưỡng: 80-120N+80-120K2O/ha (tương đương 180-270kg urê+130-200kg kali clorua).

  • Vệ sinh ruộng sắn thường xuyên để diệt cỏ dại và ký chủ phụ để không mở ra nơi sinh sống cho rệp.

  • Thực hiện luân canh cây sắn với các loại cây trồng khác như đậu đỗ, lúa nước… để giảm tỷ lệ bọ phấn trắng gây hại.

  b) Biện pháp sinh học

  • Nhân giống và thả ký sinh trùng Anagyrus lopezi De Santis hoặc Epidiocarsis lopezi De Santis vào đồng ruộng để phòng trừ rệp sáp gây hại cho cây sắn.
  • Bảo tồn và sử dụng các loài côn trùng ăn thịt tự nhiên như bọ rùa, bọ cánh cứng và đom đóm để phòng trừ bọ phấn trắng.
  • Đánh giá và lựa chọn giống cây sắn kháng bọ phấn trắng để đảm bảo năng suất và chất lượng cây trồng, thay thế cho các giống sắn bị nhiễm trùng.

  c) Biện pháp hóa học

  • Trước khi trồng, ngâm hom vào dung dịch thuốc trong 30 phút. Sử dụng thuốc diệt côn trùng chứa hoạt chất thiamethoxam, imidacloprid (4g trong 20 lít nước) hoặc dinotefuran (40g trong 20 lít nước).
  • Trong trường hợp thời tiết khô hạn, nắng nóng, mật độ tự nhiên của ký sinh trùng trên ruộng thấp và khi phát hiện bọ phấn trắng gây hại trên ruộng cây sắn, cần tổ chức phun thuốc diệt bọ phấn trắng trên các khu vực bị nhiễm bệnh và các khu vực lân cận. Sử dụng các loại thuốc diệt côn trùng chứa hoạt chất thiamethoxam dạng SC với hàm lượng hoạt chất 350g/lít, pro-imidacloprid với hàm lượng hoạt chất 25%W/W dạng bột dễ thấm, pro-Nitiren với hàm lượng hoạt chất 50%W/W dạng bột ướt, Protofuran với hàm lượng hoạt chất 20%W/W dạng bột thấm. Sử dụng với nồng độ khuyến cáo, pha chế dung dịch nước với thể tích 600 lít/ha để phun.

  Có thể kết hợp với dầu khoáng để tăng hiệu quả của thuốc. Việc phun thuốc phải tuân thủ đúng nguyên tắc và đảm bảo thời gian cách ly khuyến cáo trên bao thuốc.

5. Tổ chức thực hiện

Cục Bảo vệ Thực vật các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương có trách nhiệm tổ chức và hướng dẫn các đơn vị và cá nhân trồng sắn thực hiện các biện pháp kỹ thuật phòng trừ bọ phấn trắng.

Trong quá trình thực hiện, nếu gặp khó khăn, hãy thông báo ngay cho cơ quan bảo vệ thực vật để cùng nhau giải quyết.

Từ gcaeco.vn, bạn có thể tìm hiểu thêm tại https://gcaeco.vn/